Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen değildir. Hukuk, toplum içinde insanoğluın fiilen kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurmak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini hazırlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin içinsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanoğluın çizi ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte hukuk, insanoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına allıkınmasıdır. Hukuk, adamlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini hazırlamak için konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların bütünüdür. Henüz yaygın bir teşhismıyla hukuk, adalete yönelmiş toplumsal evetşama düzenidir. Hukuk Lügat Fehvaı Hukuk kelimesi Arabi “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “hak” kelimesinin çoğyüce “beddua’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na göre hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Uygulayım Fehvaı Hukuk dönemden döneme değiştiği midein hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Belirli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye meydan kısmına Özel Hukuk, eşhas ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun mebdelıca zir dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yaptırımlara malik olmasıdır. Hukuk kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun paha kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde analog nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk meydanında yaptırım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları engellemek midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve dünyalık cezaları; esas hukukunda siyasetten men, parti kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları gibi muaddel hukuk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal gözleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet içinde bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun pratik amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile toplum içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çallıkışır. Hukuk bu fonksiyonu ile doğum, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni yaşamın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın natürel yapısına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine münasip çıkmak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sınırlıdır; hesaplı yokluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Doğruluk Hukuk bu fonksiyonu ile belli başlı bir organize altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında ferdî bir özelliği deyimler. Kişi her mevsim haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni bayılmak yolunda durmadan ve değemekmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mefhumı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk meydanında hukuki paha olarak söylenti konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideermiş kurallar tekmilü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunduğuna göre, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Hukuk bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; gerek bulunan düzeni kavzamak, gerekse onu değemektirmeyi meşrulaştırmak midein her mevsim adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta içinmıza müesses hukuk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim hukuk valörında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan hukuk düzenlerinin namına münasip olup olmadığı açısından bir paha ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşama uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın amerikan barış içinde sürebilmesi midein bir düzen görünümünü sağlamaya çallıkışacaktır.